Adaçayı adı, Türk adaçayı yaprakları İstanbul’a ilk olarak Marmara adasından geldiği için verilmiştir. Bu bitkiye Ege Bölgesi’nde “elma” denir. Bunun nedeni bitkinin mazı bağlaması ve mazıların da küçük elmalara benzemesidir. Bu bölgede adaçayı yapraklarından hazırlanan çaya “elma çayı”, uçucu yağına da “elma yağı” adı verilir. Yağın ana bileşiği %60 oranında ökaliptoldür (1,8-sineol). 'Adaçayı' kavramı birkaç türden biri çok kullanılan iki bitkiyi kapsar: Salvia officinalis ("adaçayı") ve Salvia rosmarinus (Biberiye, eski adıyla Rosmarinus officinalis).
“Cur moritur homo, cui Salvia crescit in horto?” Latince sözlerin Türkçe’si “Bahçesinde adaçayı yetişen bir kimse, niçin ölüyor?”
Yaprakları çay olarak içildiği gibi damıtmayla (buhar distilasyonu) elde edilen uçucu yağı (esansı) da çeşitli tedavilerde kullanılır. Adaçayı yaprağı en çok çay olarak tüketilir. Gaz ve spazm söktürücü özelliğinin yanı sıra, antiseptik, iltihap önleyici, mideye iyi gelen, kuvvet veren ve uyaran, kan şekeri düşürücü etkileri vardır. Yaprak infüzyonu (çayı) banyo biçiminde cilt ve ayak bakımı ve romatizma için, biberiye ile birlikte saç toniği olarak yararlıdır. Uçucu yağı gaz söktürücü, ter kesici, idrar artırıcı ve yara iyileştirici etkiler taşır. Anadolu’da elma yağının sancılı bebeklerin karnına sürülmesi adettendir. Klinik deneylerde, tıbbi adaçayı yaprak ekstresinin Alzheimer hastalarında hafızayı güçlendirici; ateş basması ve gece terlemesi gibi menopoz şikayetlerini önleyici; gençlerde davranış ve zeka performansını iyileştirici etkileri kanıtlanmıştır.
-Antioksidan ve antiinflamatuvar etkiler “camfor” ve “carnosol” bileşenler sayesinde,
-Kemik sağlığı, kan dolaşımı ve kan pıhtılaşması üzerinde olumlu etkileri içerdiği K vitamini sayesinde,
-Oral faydalar ise adaçayının içerdiği rosmarinik aside sayesinde gerçekleşmektedir.
Adaçayı tüketiminde bunlara dikkat!
- Adaçayı, kendine has aromasını veren ancak yüksek dozlarda tüketildiğinde “toksik” olan “thujone “adı verilen bir bileşik içerir. Uzun süre boyunca aşırı miktarda adaçayı çayı içmek veya bu bitkiyi başka şekillerde tüketmek; kalp problemlerine, kusmaya ve böbrek hasarına neden olabilir.
- Adaçayı esansiyel yağının; sadece 12 damlası bile toksik olduğundan, direkt olarak tüketmekten veya çayınıza damlatmaktan kaçınmalısınız.
- Rahim kaslarını uyardığı ve süt salgısını azalttığı için hamilelerin ve lohusaların kullanması sakıncalıdır. Nörotoksik etkiden, (%1-3 oranında içerdiği uçucu yağda bulunan) tuyonlar sorumludur.
Ecz. Kevser Rıdvanoğlu
Yararlanılan Kaynaklar:
- K. Hüsnü Can Başer, Bağ Bahçe Dergisi, Sayı:3, 2006.
- L. Ömür Demirezer, Tayfun Ersöz, İclal Saraçoğlu, Bilge Şener, Ayşegül Köroğlu, Funda N. Yalçın, A’dan Z’ye Tıbbi Bitkiler, S: 31-33.
- Erdem Yeşilada, İyileştiren Bitkiler, S:87, 88.
