Ekinezya, Kuzey Amerika'nın ortabatısına özgü, genellikle mor koni çiçeği olarak bilinen bir bitki cinsinin adıdır. Ekinezya preparatları genellikle Echinacea purpurea, Echinacea angustifolia ve Echinacea pallida türlerinden elde edilir. En yaygın olarak kullanılan preparat, E. purpurea kökünden yapılan sıvı ekstrakttır.
Asteraceae (Papatyagiller) familyasında yer alan ekinezya, geleneksel olarak soğuk algınlığı, öksürük, bronşit, üst solunum yolu enfeksiyonları ve bazı iltihaplı durumların tedavisinde yüzyıllardır kullanılan bitkisel bir ilaçtır. Mevcut literatürün yorumlanması, ekinezyanın hastalıkları önleme aracı olarak değil, hastalık tedavisi olarak (profilaktik bir tedavi) kullanılması gerektiğini göstermektedir. Yapılan çalışmaların fikir birliği, ekinezyanın semptomların süresini ve şiddetini azaltmada etkili olduğu, ancak bu etkinin yalnızca belirli ekinezya preparatlarında görüldüğü yönündedir. Çalışmalar, bitkinin ve aktif bileşenlerinin fagositik bağışıklık sistemini etkilediğini, ancak spesifik olarak kazanılmış bağışıklık sistemini etkilemediğini göstermektedir.
Ekinezya üzerine yapılan araştırmalar farmakolojik açıdan incelendiğinde bağışıklık sistemini "güçlendirme" yeteneği ön plandadır; ekinezyanın interferon düzeylerini artırarak immünolojik aktiviteyi arttırdığını ve tümör nekroz faktörü, interlökin-1 ve interferon beta-2.2 salınımı yoluyla fagositozu, hücresel solunum aktivitesini ve lenfosit aktivasyonunu artırabildiğini göstermiştir. Bu bağışıklık uyarıcı etkiden sorumlu olduğuna inanılan aktif bileşenler, heteroksilan ve arabinoglatan gibi yüksek moleküler ağırlıklı polisakkaritlerdir. Piyasada bulunan Ekinezya preparatları, bitkinin farklı türleri ve kısımları (yaprak, kök veya çiçek) kullanıldığından, farklı üretim yöntemleri (kurutma, alkolle ekstraksiyon veya taze bitkilerden meyve suyunun preslenmesi) kullanıldığından büyük ölçüde farklılık gösterir.
E. angustifolia solunum yolu enfeksiyonlarından yılan ısırıklarına kadar çeşitli sağlık sorunlarını tedavi etmek için kullanılmış olup 19 yüzyılda kan temizleyici ve baş dönmesi tedavisinde rol almıştır. 20 yüzyılın başlarında soğuk algınlığı ve grip ilacı olarak ve modern antibiyotiklerin ortaya çıkmasına kadar enfeksiyon önleyici olarak kullanıldı. Toz, çay (infüzyon, dekoksiyon), sıvı ekstre ve tentür halinde dahilen kullanımı olmaktadır. Echinacea pallida ve Echinacea purpurea türleri soğuk algınlığı, grip, öksürük ve bronşit gibi rahatsızlıklardan korunmak amacıyla veya bunların destekleyici kısa süreli tedavisinde kullanılır. Echinacea purpurea türü ek olarak akne tedavisinde ve akne izlerinin azaltılmasında da etkilidir. Kuru ekstre ve tentür şeklinde dahilen kullanılabilmektedir. Bilimsel adıyla Echinacea purpurea (L.) Moench ekinezya bitkisinin toprak üstü kısmını ifade eder. Diğer türlerin de sağladığı üst solunum yolları rahatsızlıklarına etkisinin yanında harici kullanımda hafif kesik ve yaralara bitkinin özsuyundan faydalanılır.
Lütfen Dikkat!
Kullanımlarında mutlaka doktorunuza ve eczacınıza danışınız.
12 yaş altındaki çocuklarda, hamilelikte ve emzirme döneminde kullanılmamalıdır.
Ecz. Kevser Rıdvanoğlu
Yararlanılan Kaynaklar:
Barrett, B. (2003). Medicinal properties of Echinacea: A critical review. Phytomedicine, 10(1),
66–86. doi:10.1078/094471103321648692.
Kligler B. Echinacea. Am Fam Physician. 2003 Jan 1;67(1):77-80. PMID: 12537169
K. Hüsnü Can Başer, Bağ Bahçe Dergisi, Sayı:57, 2015
L. Ömür Demirezer, Tayfun Ersöz, İclal Saraçoğlu, Bilge Şener, Ayşegül Köroğlu, Funda N.
Yalçın, A’dan Z’ye Tıbbi Bitkiler, S:167-174.
Susan S Percival, Use of echinacea in medicine, Biochemical Pharmacology, Volume 60, Issue
2, 2000, Pages 155-158, ISSN 0006-2952, https://doi.org/10.1016/S0006-2952(99)00413-X.
