Su çiçeği, varicella-zoster virüsünün (VZV) neden olduğu yüksek bulaşıcılığa sahip ve genellikle çocukluk çağında görülen bir enfeksiyon hastalığıdır.
Epidemiyoloji ve Bulaşma Yolu
Varicella-zoster virüsü, herpesvirüs ailesinden çift sarmallı DNA virüsüdür. İnsandan insana, enfekte kişinin:
-
Solunum sekresyonları (öksürük, hapşırık) yoluyla
-
Döküntülerle doğrudan temasla
-
Hava yoluyla (aerosol) bulaşabilir
Bulaşıcılık, döküntü başlamadan 1-2 gün öncesinden kabuklanma tamamlanana kadar (genellikle 7-10 gün) sürer. Bağışıklığı olmayan bireylerin enfekte olma riski %85–90’dır.
Klinik Belirtiler ve Tanı
Su çiçeğinin inkübasyon süresi genellikle 10 ila 21 gün arasında değişmekttedir. Hastalık genellikle hafif ateş, halsizlik, iştahsızlık ve baş ağrısı gibi prodromal semptomlarla başlar. Takiben ortaya çıkan karakteristik döküntüler genellikle önce gövdede başlar ardından yüze ve ekstremitelere yayılır. Bu döküntüler papül, vezikül, püstül ve kabuklanma şeklinde aşamalı olarak ilerler. Su çiçeğine özgü tipik bir bulgu olarak farklı gelişim evrelerindeki lezyonlar aynı anda bir arada görülebilir (polimorfik görünüm).
Tanı genellikle klinik tabloyla konulabilir; ancak atipik vakalarda varicella-zoster virüsünün saptanması amacıyla PCR veya serolojik testler gibi laboratuvar doğrulayıcı yöntemler kullanılabilir.
Tedavi Yaklaşımı
Semptomatik Tedavi (hafif vakalarda yeterlidir)
-
Ateş için parasetamol (aspirin kontrendikedir!)
-
Kaşıntı için antihistaminikler, losyonlar
-
Cilt enfeksiyonlarını önlemek için hijyen ve tırnak kontrolü
Antiviral Tedavi (yüksek riskli veya komplikasyonlu vakalarda)
-
Asiklovir (oral veya IV), ilk 24–48 saat içinde başlanmalıdır.
Aşı ve Korunma
-
Varicella aşısı, canlı zayıflatılmış virüs içerir ve oldukça etkilidir. Türkiye’de aşı takviminde 1 doz 12. ayda uygulanmaktadır; ancak bazı ülkelerde 2 doz önerilir (örneğin ABD’de 12–15 ay ve 4–6 yaş arası).
Aşı ile sağlanan koruma:
-
%85–90 oranında enfeksiyonu tamamen önler
-
Aşılı bireylerde hastalık daha hafif ve komplikasyonsuz seyreder
-
Toplumsal bağışıklık oluşumuna katkı sağlar
Su Çiçeği ve Zona İlişkisi
Varicella-zoster virüsü, primer enfeksiyondan sonra sinir köklerinde latent olarak kalır. İmmün sistem zayıfladığında virüs yeniden aktive olarak zona (herpes zoster) hastalığına yol açabilir. Bu nedenle 50 yaş üzeri bireylerde zona aşısı önerilmektedir.
Su çiçeği ikinci kez geçirilebilir mi?
Çok nadir. Geçiren bireylerde ömür boyu bağışıklık gelişir. Ancak bağışıklık baskılanmış bireylerde yeniden enfeksiyon mümkündür.
Su çiçeği olan biriyle temas eden kişi ne yapmalı?
Bağışıklığı yoksa ve risk grubundaysa, 3–5 gün içinde aşı yapılabilir ya da pasif immünizasyon (VZIG) gerekebilir.
Hamileyken su çiçeği geçirilirse ne olur?
İlk 20 haftada geçirilirse fetüste konjenital varicella sendromu gelişebilir. Ayrıca doğumdan önce geçirilirse yenidoğanda ağır enfeksiyon riski taşır.
