Diyabetin iyi yönetimi ve yaşam tarzı değişiklikleri hem hastalığın ilerlemesini yavaşlatır hem de uzun vadede hastaların yaşam kalitesini artırır.
Diyabet pankreasın yeterli miktarda insülin hormonu üretememesi veya ürettiği insülinin vücut tarafından etkili bir şekilde kullanılamaması sonucunda ortaya çıkan ve ömür boyu süren bir hastalıktır. Bu durum, vücudun yediğimiz besinlerden kana geçen glukozu kullanamamasına neden olur ve sonuç olarak kan şekeri seviyeleri yükselir.
Karbonhidrat içeren besinler vücutta enerjiye dönüştürülmek üzere glukoza çevrilir. Pankreas, kaslar ve diğer dokuların kandan glukoz alıp enerji olarak kullanmasına yardımcı olan insülin hormonunu üretir. Glukoz insülin sayesinde hücrelere taşınır ve yakıt olarak kullanılır. Vücudun enerji ihtiyacından fazla glukoz ise karaciğerde glikojen olarak ve yağ dokularında depolanır. Diyabetli bireylerde bu süreç düzgün işlemediği için kan şekeri normalden yüksek olur.
Diyabet Belirtileri
Diyabetin yaygın belirtileri şunlardır:
- Sık idrara çıkma
- Aşırı susama
- Sürekli yorgunluk
- Açıklanamayan kilo kaybı
- Bulanık görme
- Geç iyileşen yaralar
Kan Şekeri Seviyeleri ve Diyabet Tanısı
Diyabeti olmayan bireylerde kan şekeri düzeyi, açken 120 mg/dl'nin, toklukta (yemekten iki saat sonra) ise 140 mg/dl'nin üzerine çıkmaz. Eğer kan şekeri bu değerlerin üzerinde seyrediyorsa diyabet ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Diyabet tanısı Açlık Kan Şekeri (AKŞ) testi veya Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT) ile konulabilir.
- AKŞ sonuçlarının 100-125 mg/dl arasında olması gizli şeker (pre-diyabet) işareti olabilir.
- AKŞ 126 mg/dl veya daha yüksekse diyabet teşhisi konulabilir.
- OGTT'de ikinci saat kan şekeri 140-199 mg/dl arasında ise bu gizli şeker belirtisidir; 200 mg/dl ve üzeri ise diyabet tanısı koydurur.
Tip 1 ve Tip 2 Diyabet
- Tip 1 Diyabet: Bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin üreten hücrelere saldırması sonucunda gelişen otoimmün bir hastalıktır. Genellikle çocukluk ve gençlik yıllarında başlar ve insülin tedavisi gerektirir.
- Tip 2 Diyabet: İnsüline karşı direnç gelişmesi veya yeterli insülin üretilememesi sonucunda ortaya çıkar. Genellikle ileri yaşlarda görülse de sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam tarzı gençlerde de Tip 2 diyabetin ortaya çıkma riskini artırabilir.
Tedavi ve Yönetim
- Egzersiz: Düzenli egzersiz, vücudun glukozu daha verimli bir şekilde kullanmasını sağlar ve kan şekerinin dengede kalmasına yardımcı olur. Aynı zamanda kilo kontrolü ile Tip 2 diyabetin yönetiminde etkin rol oynar.
- İlaç ve İnsülin Tedavisi: Tip 1 diyabetli bireylerin yaşamsal olarak insülin almaları gerekir, çünkü vücutları insülin üretmez. Tip 2 diyabetli bireylerde ise kan şekeri kontrolü ağızdan alınan ilaçlarla veya insülinle sağlanabilir. İnsülin bağımlılık yapmaz vücudun ihtiyacı olan bir hormondur.
Diyabet Önlenebilir mi?
Tip 2 diyabetin önlenmesi yaşam tarzı değişiklikleri ile mümkündür. Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazanılması düzenli egzersiz yapılması ve farkındalık yaratacak eğitimler ile Tip 2 diyabet gelişme riski %58 oranında azaltılabilir. Diyabet teşhisi konduktan sonra ise düzenli takip ve tedaviye uyum komplikasyonların önlenmesinde hayati öneme sahiptir.
