Eczanelerimize en sık gelen sorulardan biri, “Bu ilacı yemekle birlikte almalı mıyım? Şu meyve suyunu içsem sorun olur mu?” oluyor.
Cevap ilaca ve tüketeceğiniz gıdaya göre değişir. Bazı yiyecek–içecekler ilaçların vücuttaki yolculuğunu etkileyerek tedaviyi zayıflatabilir ya da tam tersine ilacın kan düzeyini yükseltip yan etki riskini artırabilir. Aşağıda, günlük hayatta en çok karıştırılan etkileşimleri ve pratik korunma yollarını, güvenilir sağlık otoritelerinin bilgileriyle derledik.
Greyfurt ve nar suyu (bazı ilaçlarla birlikte riskli olabilir)
Greyfurt, bazı ilaçları parçalayan bağırsak/karaciğer enzimlerini (özellikle CYP3A) baskılayabilir. Bu durumda kolesterol ilaçları (bazı statinler), bazı tansiyon ilaçları, nakil sonrası kullanılan bağışıklık baskılayıcılar ve başka pek çok ilaç kanda beklenenden daha yüksek düzeye çıkabilir. Nar suyunun da benzer yönde etkileşebileceğine dair uyarılar vardır. Böyle ilaçları kullanıyorsanız greyfurt/nar ürünlerinden kaçınmanız istenir. Ayrıntılı uyarı listeleri için eczacınızla konuşun.
Süt ürünleri ve bazı antibiyotikler (aynı anda alınmamalı)
Siprofloksasin gibi kimi kinolon antibiyotikler, süt–yoğurt–peynir ve kalsiyum takviyeleriyle aynı anda alındığında bağırsakta “şelat” oluşturarak emilemez; bu da tedaviyi zayıflatır. Çözüm basit: Süt ürünlerini ilacın 2–3 saat öncesi ya da sonrası tükettirin. Aynı kural kalsiyum/çinko/demir içeren bazı takviyeler için de geçerlidir.
Warfarin (kan sulandırıcı) ve beslenme
Warfarin kullananların en temel kuralı “istikrar”dır: Yeşil yapraklı sebzelerdeki K vitamini warfarin etkisini azaltabilir; tamamen kesmek gerekmez ama her hafta benzer miktarlarda tüketmek önemlidir. Ayrıca kızılcık/cranberry, greyfurt ve nar ürünleriyle birlikte alındığında kanama riski artabileceği için kaçınılması önerilir. Doz değişikliği ya da diyet planı için mutlaka doktorunuza danışın.
MAOİ grubu antidepresanlar ve “tıramin” içeriği yüksek gıdalar
Bazı eski tip antidepresanları (MAO inhibitörleri) kullananlarda; yıllanmış peynirler, fermente/salamura ürünler, bazı şarküteriler ve mayalı içecekler gibi tıramin zengini gıdalar tehlikeli tansiyon yükselmesine yol açabilir. Bu ilaçları kullanan hastalara ayrıntılı bir “kaçınılacaklar” listesi verilir; lütfen reçetenize ekli diyet uyarılarını harfiyen uygulayın.
Sarı kantaron (St. John’s wort) ve reçeteli ilaçlar
“Bitkisel” deyip geçmeyin: Sarı kantaron, doğum kontrol hapları, bazı antidepresanlar, kanser ilaçları, HIV tedavileri ve nakil ilaçları dâhil pek çok ilaçla etkileşip etkilerini azaltabilir ya da istenmeyen etkilere yol açabilir. Reçeteli ilaç kullanırken bu bitkisel üründen uzak durmanız genellikle önerilir.
Günlük yaşamda 7 pratik kural
-
İlacı bir bardak suyla alın. Süt, meyve suyu, bitki çayları ve kahve bazı ilaçlarla sorun yaratabilir. Şüphedeyseniz su en güvenlisidir.
-
Prospektüsteki “yemekten önce/sonra” talimatına uyun. Emilimi ve mide toleransını doğrudan etkiler.
-
Takviyeleri (vitamin–bitkisel ürünler) mutlaka bildirin. “Doğal” olması etkileşimsiz olduğu anlamına gelmez; sarı kantaron tipik örnektir.
-
Warfarin gibi dar aralıklı ilaçlarda diyetinizi sabit tutun. Ani diyet değişikliği ve cranberry/greyfurt/nar ürünlerinden kaçının.
-
Süt ürünlerini bazı antibiyotiklerden ayırın. Aynı anda almayın; 2–3 saat aralık bırakın.
-
MAOİ kullanıyorsanız tıramin içeren gıdalara dikkat. Size verilen “yasaklı gıdalar” listesini izleyin.
-
Kararsızsanız eczacınıza danışın. Kendi kendinize doz–süre/değişiklik yapmayınız.
