Mitokondride keşfedilen yeni bir mekanizmanın, obeziteye bağlı tip 2 diyabet ve insülin direncinin gelişiminde kilit rol oynadığını ortaya koyuldu.
Harvard Üniversitesi T.H. Chan Halk Sağlığı Fakültesi’nden Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil liderliğinde yürütülen son araştırma, obezite ve tip 2 diyabet gibi metabolik hastalıkların temelinde yer alan mitokondriyal fonksiyon bozukluğuna dair yepyeni bir mekanizmayı gün yüzüne çıkardı.Nature dergisinde 28 Mayıs 2025 tarihinde yayımlanan bu çalışma, mitokondrinin enerji üretim sürecindeki aksaklıkların, karaciğerde belirli bir enzim üzerinden aşırı reaktif oksijen türü (ROS) üretimini tetiklediğini gösteriyor.
Yeni Bulgular Ne Anlatıyor?
Araştırma, karaciğerdeki koenzim Q (CoQ) metabolizmasındaki bozuklukların, mitokondrinin kompleks I adı verilen bileşeni üzerinden “ters elektron akışı” (RET) adı verilen sıra dışı bir süreç başlatarak sadece bu noktadan yoğun ROS üretimine neden olduğunu ortaya koydu. Bu moleküller, hücreler arası sinyalleşmeyi düzenleyen doğal bileşenler olmalarına rağmen, fazla miktarda üretildiklerinde hücre hasarına, insülin direncine ve metabolik denge kaybına yol açabiliyor.
Mekanizmanın Önemi
Prof. Hotamışlıgil çalışmayla ilgili şunları söylüyor:
“Obezite ve yaşa bağlı hastalıklarda aşırı ROS üretiminin etkisi uzun süredir biliniyordu. Ancak bu üretimin tam olarak nerede, neden ve nasıl gerçekleştiği açıklanamamıştı. Bu araştırma, bu bilinmezliği ortadan kaldırıyor ve tedavi hedeflerinin daha doğru belirlenmesini sağlıyor.”
Çalışma, mitokondride ROS üretebilecek 11 farklı nokta olmasına rağmen, sadece kompleks I üzerinden gerçekleşen bu aşırı üretimin metabolik hastalıkların gelişiminde başrol oynadığını vurguluyor.
Koenzim Q Eksikliği: İnsanlarla Uyumlu Bulgular
Araştırma sırasında obez farelerde yapılan gözlemler, karaciğer hücrelerinde yetersiz CoQ üretimi ve dağıtım sorunları olduğunu gösterdi. Daha da çarpıcı olan ise bu durumun insanlarda karaciğer yağlanması vakalarıyla birebir örtüşmesi. Bu da çalışmanın translasyonel değerini oldukça yükseltiyor.
Hedefe Yönelik Tedaviler Yolda Olabilir
Araştırmanın ilk yazarı Dr. Renata Gonçalves, çalışmanın klinik yansımalarına dikkat çekiyor:
“Genel antioksidan tedavilerin başarısızlığı, bu hastalıkların çok daha hedefli müdahaleler gerektirdiğini gösteriyordu. Artık spesifik ROS üretim bölgelerini hedefleyen, koenzim Q düzeyini artıran formülasyonlarla daha etkili çözümler geliştirebiliriz.”
Yayın: Nature, DOI: 10.1038/s41586-025-09072-1
